کم خونی در بارداری شایع است. کم خونی زمانی رخ می‌دهد که حجم خون شما افزایش می‌یابد و منجر به کاهش درصد گلبول‌های قرمز و کاهش جریان اکسیژن می‌شود. اما ممکن است دلایل دیگری نیز برای کم خونی وجود داشته باشد و ممکن است نیاز به مراقبت پزشکی داشته باشد. به همین دلیل مصرف قرص آهن و مولتی ویتامین‌های بارداری که حاوی آهن هستند از اهمیت زیادی برخوردار است.
کم خونی بارداری زمانی اتفاق می‌افتد که شما گلبول‌های قرمز کافی برای حمل اکسیژن به بافت‌های بدن خود ندارید. ممکن است کم خونی خفیف باعث ایجاد احساس خستگی در شما شود، اما اگر خیلی شدید شود یا درمان نشود می‌تواند منجر به مشکلات جدی شود.
کم خونی در بارداری می‌تواند منجر به خطرات زیر شود:
- تولد زودرس
- وزن کم کودک هنگام تولد
- مرگ و میر مادر
کسب اطلاعات بیشتر درباره انواع مختلف کم خونی، علائم رایج و گزینه‌های درمانی کم خونی به شما کمک می‌کند تا علائم هشدار دهنده کم خونی را بشناسید و بتوانید از عوارض آن جلوگیری کنید.
علت کم خونی در بارداری چیست؟
با این وجود که کم خونی خفیف در دوران بارداری رایج است، اما در صورت عدم کنترل ممکن است به مشکلات جدی تبدیل شود و به درمان‌های پیشرفته‌تری نیاز پیدا کند.
کم خونی فیزیولوژیکی (یا کم خونی ناشی از رقیق شدن خون) یک فرآیند معمولی در دوران بارداری است. با افزایش حجم کلی خون در این دوران، حجم مایع (پلاسما) بیشتر می‌شود. نتیجه این فرآیند کاهش درصد گلبول‌های قرمز خون مادر است.
اما انواع دیگری از کم خونی نیز در دوران بارداری وجود دارد که دلایل متفاوتی دارند. در ادامه سه مورد از انواع آن را آورده‌ایم.
کم خونی فقر آهن
در دوران بارداری، بدن مادر سخت‌تر کار می‌کند تا تغذیه مناسب کودک در حال رشد را فراهم کند. این افزایش کار بدن باعث می‌شود تا حجم خون تا حدود 45% افزایش پیدا کند. همچنین بدن مادر آهن مورد نیاز برای ساخت هموگلوبین خود را در اختیار نوزاد قرار می‌دهد.
با افزایش حجم خون و تولید هموگلوبین کودک امکان حمل و نقل اکسیژن و مواد مغذی حیاتی بیشتر فراهم می‌شود. اما در کنار این موارد نیاز روزانه بدن مادر به مواد معدنی ضروری مانند آهن نیز افزایش پیدا می‌کند. در نتیجه این فرآیندها ممکن است منجر به کاهش تولید هموگلوبین (جزء حامل اکسیژن در گلبول قرمز) یا کمبود آهن شود.
کم خونی ناشی از کمبود فولات
کم خونی ناشی از کمبود فولات یکی دیگر از انواع کم خونی رایج در دوران بارداری است. زیرا افراد باردار به سطوح بالاتر فولات نیاز دارند.
اسید فولیک یک ویتامین محلول در آب است که به جلوگیری از نقص لوله عصبی یا مشکلات شناختی مغز در دوران بارداری کمک می‌کند.
کمبود ویتامین B12
ویتامین B12 نیز توسط بدن در تولید گلبول‌های قرمز خون استفاده می‌شود.
این ماده عمدتاً در غذاهای غنی شده و محصولات حیوانی مانند گوشت، ماهی، مرغ و تخم مرغ یافت می‌شود.
به همین دلیل، زنانی که به طور منظم این غذاها را مصرف نمی‌کنند، از جمله گیاه‌خواران ممکن است در معرض خطر بیشتری از کمبود باشند.
بدن برخی از افراد ممکن است در متابولیسم ویتامین B12 مشکل داشته باشد که این عامل می‌تواند منجر به کمبود B12 شود. کمبود فولات و ویتامین B12 اغلب با هم اتفاق می‌افتد.
علائم کم خونی چیست؟
اگر چه در موارد کم خونی خفیف ممکن است هیچ علامتی ظاهر نشود. اما با این وجود علائم کم خونی ممکن است شامل مواردی مانند خستگی، رنگ پریدگی پوست یا تنگی نفس باشد.
البته در نظر داشته باشید که در دوران بارداری ممکن است کم خونی داشته باشید و تمام این علائم را تجربه کنید یا هیچ کدام از آنها را تجربه نکنید.
اگر هر کدام از علائم ذکر شده را احساس می‌کنید، حتماً فوراً با پزشک خود صحبت کنید.
عوامل خطر کم خونی در بارداری
در صورتی که:
- چند قلو باردار هستند
- دو یا چند بارداری پشت سر هم داشته باشید
- به اندازه کافی غذاهای غنی از آهن نمی‌خورید
- قاعدگی‌های سنگین را قبل از باردار شدن تجربه کرده‌اید
- به طور معمول تهوع صبحگاهی (ویار) منجر به استفراغ می‌شود
تشخیص کم خونی در بارداری
در دوران بارداری، معمولاً آزمایش کم خونی انجام می‌شود تا در اولین جلسه ویزیت بارداری بررسی شود که آیا کم خونی دارید یا خیر. همچنین این آزمایش ممکن است در اواخر بارداری نیز انجام شود.
پزشک ممکن است مقدار و اندازه گلبول‌های قرمز خون شما و همچنین سطوح هموگلوبین، فریتین، فولات یا ویتامین B12 شما را بررسی کند.
سپس ممکن است پزشک آزمایشات دیگری را برای تشخیص مشکل پزشکی زمینه‌ای دیگر تجویز کند.
درمان و پیشگیری
کم خونی شدید در دوران بارداری معمولا با تزریق خون درمان می‌شود. با این حال، کم خونی قابل پیشگیری است، به خصوص با رژیم غذایی غنی از مواد مغذی.
در ادامه چند راه برای اطمینان از دریافت ویتامین‌ها و مواد معدنی لازم برای حفظ سطح گلبول‌های قرمز خون در محدوده مناسب آورده شده است.
1. ویتامین‌های دوران بارداری
ویتامین‌های دوران بارداری معمولاً حاوی بیشتر ریزمغذی‌هایی هستند که در دوران بارداری به آنها نیاز دارید، از جمله آهن و فولیک اسید.
مصرف ویتامین‌های دوران بارداری یک بار در روز یک راه آسان برای کمک به یک رژیم غذایی سالم است. شروع مصرف ویتامین‌های بارداری 2 تا 3 ماه قبل از اقدام برای بارداری ایده آل است.
قرص مولتی ویتامین پریناتال محصول تحت لیسانس سوئیس است که توسط شرکت تامین فارمد در ایران ساخته می‌شود. این محصول به طور خاص برای زنان باردار و شیرده ساخته شده است و حاوی ترکیب متعادلی از ویتامین‌ها، مواد معدنی و آهن می‌باشد. آهن برای رساندن اکسیژن به نوزاد و جلوگیری از کم خونی مادر مهم است. همچنین این محصول حاوی اسید فولیک، کلسیم و ویتامین K2 می‌باشد.
2. مکمل‌های آهن
اگر سطح آهن پایینی دارید، پزشک ممکن است علاوه بر مولتی ویتامین روزانه، به شما به طور جداگانه قرص آهن در دوران بارداری توصیه کند.
به طور معمول، افراد باردار روزانه حدود 27 میلی گرم به منبع مطمئن آهن نیاز دارند.
با این حال، دوز می‌تواند بسته به نوع آهن یا مکمل آهن مصرفی متفاوت باشد، بنابراین بهتر است با پزشک خود در مورد میزان نیاز خود صحبت کنید.
شما باید از مصرف آنتی اسیدها یا مکمل‌های کلسیم همزمان با مکمل‌های آهن خودداری کنید، زیرا ممکن است مانع از جذب مناسب آهن توسط بدن شما شود. اما مصرف آهن با ویتامین C به جذب بیشتر آهن کمک می‌کند.
3. تغذیه مناسب برای جلوگیری از کم خونی در بارداری
اکثر افراد در دوران بارداری با خوردن غذاهای مناسب می‌توانند مقادیر کافی آهن و اسید فولیک دریافت کنند. منابع خوب این مواد معدنی ضروری عبارتند از:
- ماهی
- گوشت قرمز بدون چربی
- لوبیا
- آجیل و دانه‌ها
- سبزی‌های با برگ تیره
- غلات غنی شده
- تخم مرغ
- میوه‌هایی مانند موز و خربزه
منابع حیوانی آهن به راحتی جذب می‌شوند. اما اگر آهن شما از منابع گیاهی تامین می‌شود، آن را با غذاهای سرشار از ویتامین C مانند آب گوجه فرنگی یا پرتقال همراه کنید تا به افزایش جذب کمک کند.
گاهی اوقات مصرف مکمل آهن خوراکی برای افزایش سطح آهن کافی نیست. در این صورت، پزشک ممکن است با شما در مورد درمان‌های دیگر صحبت کند.
در برخی موارد، مصرف آهن تزریقی یا تزریق خون ممکن است ضروری باشد.
مطالعه بیشتر: رژیم غذایی بارداری
سوالات متداول
علت اصلی کم خونی در بارداری چیست؟
شایع ترین علل کم خونی در بارداری کمبود آهن و فولات است.
چگونه کم خونی در بارداری را درمان کنیم؟
بسته به نوع آن، درمان معمولاً شامل مصرف مکمل‌های ویتامین و مواد معدنی می‌باشد. در برخی موارد ممکن است نیاز به تزریق خون داشته باشید. با این حال، بیشتر موارد را می توان قبل از ایجاد یا شدید شدن، پیشگیری کرد.
در کدام سه ماهه بارداری کم خونی ایجاد می‌شود؟
تحقیقات نشان می‌دهد که بیش از 90٪ موارد کم خونی در سه ماهه سوم بارداری ایجاد می‌شود.
سخن آخر
اگر باردار هستید یا در تلاش برای باردار شدن هستید، از اهمیت مقادیر کافی آهن، اسید فولیک و ویتامین B12 آگاه باشید.
یک رژیم غذایی کامل را دنبال کنید، ویتامین‌های دوران بارداری مصرف کنید و اگر علائم کم خونی دارید، با پزشک خود صحبت کنید.
اگر کمبود آهن دارید، پزشک می‌تواند درمان مناسب را به شما توصیه کند و در صورت ضروری بودن مصرف مکمل را جهت شما تجویز کند.
منبع: Healthline
مطالعه بیشتر: ورزش در بارداری _ دیابت بارداری
