رتینوپاتی دیابتی یکی از عوارض دیابت است که چشم‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این بیماری در اثر آسیب به رگ‌های خونی بافت حساس به نور در پشت چشم (شبکیه) ایجاد می‌شود.
در ابتدا، رتینوپاتی دیابتی ممکن است علائمی نداشته باشد یا فقط مشکلات بینایی خفیفی ایجاد کند. اما این عارضه می‌تواند منجر به نابینایی شود.
رتینوپاتی می‌تواند در هر فردی که دیابت نوع 1 یا 2 دارد ایجاد شود. هر چه مدت طولانی‌تری دیابت داشته باشید و قند خون شما کمتر کنترل شود، احتمال ابتلا به این عارضه چشمی بیشتر می‌شود.
دو عارضه دیگر دیابت که آنها نیز مانند رتینوپاتی ناشی از آسیب به عروق ریز بدن هستند نفروپاتی و نوروپاتی دیابتی می‌باشند. آنها هرکدام به ترتیب مربوط به آسیب کلیه‌ها و اعصاب بدن می‌باشند.
علائم رتینوپاتی دیابتی
ممکن است در مراحل اولیه رتینوپاتی دیابتی علائمی نداشته باشید. اما با پیشرفت این عارضه، ممکن است به موارد زیر مبتلا شوید:
- لکه‌ها یا رشته‌های تیره‌ای که در میدان دید شما شناور هستند
- تاری دید
- اختلال در بینایی
- ایجاد مناطق تاریک یا خالی در دید شما
- از دست دادن بینایی
مطالعه بیشتر: داروی کاهش قند خون
چه زمانی به چشم پزشک مراجعه کنیم
مدیریت دقیق دیابت بهترین راه برای جلوگیری از کاهش بینایی است. اگر دیابت دارید، برای معاینه تخصصی چشم با اتساع مردمک، حتی اگر دید شما خوب به نظر می‌رسد، سالانه به چشم پزشک مراجعه کنید.
ابتلا به دیابت در دوران بارداری (دیابت بارداری) یا ابتلا به دیابت قبل از بارداری می‌تواند خطر ابتلا به رتینوپاتی دیابتی را افزایش دهد. اگر باردار هستید، چشم پزشک ممکن است معاینات چشمی اضافی را در طول بارداری شما توصیه کند.
اگر دید شما به طور ناگهانی تغییر کرد یا تار، لکه دار یا مبهم شد، فوراً با چشم پزشک تماس بگیرید.
علل رتینوپاتی دیابتی
با گذشت زمان، قند بیش از حد در خون شما می‌تواند منجر به انسداد رگ‌های خونی کوچکی شود که شبکیه را تغذیه میکنند و جریان خون آن را قطع می‌کند. در نتیجه، چشم تلاش می‌کند تا رگ‌های خونی جدید را رشد دهد. اما این رگ‌های خونی جدید به درستی رشد نمی‌کنند و می‌توانند به راحتی نشت کنند.
دو نوع رتینوپاتی دیابتی وجود دارد:
رتینوپاتی دیابتی در مراحل اولیه:
در این نمونه از رتینوپاتی که به نام رتینوپاتی دیابتی غیر تکثیری (NPDR) رایج است، عروق خونی جدید رشد نمی‌کنند (تکثیر می‌یابند).
هنگامی که به رتینوپاتی دیابتی غیر تکثیری (NPDR) مبتلا هستید، دیواره رگ‌های خونی در شبکیه شما ضعیف می‌شود. برآمدگی‌های ریز از دیواره رگ‌های کوچکتر بیرون زده و گاهی مایع و خون به شبکیه نشت می‌کند. عروق بزرگتر شبکیه می‌توانند شروع به بزرگتر شدن کنند و همچنین از نظر قطر نامنظم شوند. NPDR می‌تواند از خفیف به شدید پیشرفت کند زیرا عروق خونی بیشتری مسدود می‌شوند.
گاهی اوقات آسیب عروق خونی شبکیه منجر به تجمع مایع (ادم) در بخش مرکزی (ماکولا) شبکیه می‌شود. در صورتی که ادم ماکولا منجر به کاهش بینایی گردد، برای جلوگیری از نابینا شدن حتما باید درمان انجام شود.
رتینوپاتی دیابتی پیشرفته:
رتینوپاتی دیابتی می‌تواند به نوع شدیدتری که به رتینوپاتی دیابتی پرولیفراتیو معروف است، پیشرفت کند. در این نوع، رگ‌های خونی آسیب دیده بسته می‌شوند و باعث رشد رگ‌های خونی جدید و غیر طبیعی در شبکیه می‌شوند. این رگ‌های خونی جدید شکننده هستند و می‌توانند به ماده شفاف و ژله مانندی که مرکز چشم شما را پر می کند (زجاجیه) نشت کنند.
در نهایت، بافت اسکار ناشی از رشد رگ‌های خونی جدید می‌تواند باعث جدا شدن شبکیه از پشت چشم شما شود. اگر رگ‌های خونی جدید با جریان طبیعی مایع داخل چشم به خارج آن تداخل داشته باشند، فشار در کره چشم ایجاد می‌شود. این تجمع می‌تواند به عصبی که تصاویر را از چشم شما به مغز شما (عصب بینایی) حمل می‌کند، آسیب برساند و منجر به گلوکوم شود.
درمان رتینوپاتی دیابتی
در مراحل اولیه رتینوپاتی دیابتی، چشم پزشک احتمالاً وضعیت چشمان شما را پیگیری می کند. برخی از افراد مبتلا به رتینوپاتی دیابتی ممکن است هر 2 تا 4 ماه یکبار به معاینه جامع چشم نیاز داشته باشند.
در مراحل بعدی، مهم است که فوراً درمان را شروع کنید – به خصوص اگر تغییراتی در بینایی خود داشته باشید. درمان آسیب وارد شده به بینایی شما را بر نمی گرداند، ولی می تواند از بدتر شدن بینایی شما جلوگیری کند. همچنین مهم است که اقداماتی را برای کنترل دیابت، فشار خون و کلسترول خود انجام دهید.
تزریقات. داروهایی به نام داروهای ضد VEGF می توانند رتینوپاتی دیابتی را کند یا معکوس کنند. داروهای دیگری به نام کورتیکواستروئیدها نیز می توانند کمک کنند.
لیزر درمانی. برای کاهش تورم در شبکیه چشم، چشم پزشکان می توانند از لیزر برای منقبض شدن رگ های خونی و توقف نشت آنها استفاده کنند.
جراحی چشم. اگر شبکیه چشم شما خونریزی زیادی دارد یا اسکار زیادی در چشم دارید، چشم پزشک ممکن است نوعی جراحی به نام ویترکتومی را توصیه کند.
مطالعه بیشتر: درمان دیابت
عوامل خطر
هر فردی که دیابت دارد ممکن است به رتینوپاتی دیابتی مبتلا شود. خطر ابتلا به بیماری چشم در موارد زیر بیشتر می‌شود:
- ابتلا به دیابت برای مدت طولانی
- کنترل ضعیف سطح قند خون
- فشار خون بالا
- کلسترول بالا
- بارداری
- مصرف تنباکو
- سیاه پوست، اسپانیایی تبار یا بومی آمریکایی بودن
عوارض
رتینوپاتی دیابتی شامل رشد عروق خونی غیرطبیعی در شبکیه چشم است. عوارض رتینوپاتی می‌تواند منجر به مشکلات جدی بینایی شود:
خونریزی زجاجیه. رگ‌های خونی جدید ممکن است به ماده شفاف و ژله مانندی که مرکز چشم شما را پر می‌کند، خونریزی کنند. اگر مقدار خونریزی کم باشد، ممکن است فقط چند لکه تیره (شناور) مشاهده کنید. در موارد شدیدتر، خون می‌تواند حفره زجاجیه را پر کند و دید شما را کاملا مسدود کند.
خونریزی زجاجیه به خودی خود معمولاً باعث از دست دادن دائمی بینایی نمی‌شود. خون اغلب در عرض چند هفته یا چند ماه از چشم پاک می‌شود. تا زمانی که شبکیه شما آسیب نبیند، بینایی شما احتمالاً به وضوح قبلی خود باز خواهد گشت.
جداشدگی شبکیه. عروق خونی غیرطبیعی مرتبط با رتینوپاتی دیابتی باعث تحریک رشد بافت اسکار می‌شود که می تواند شبکیه را از پشت چشم جدا کند. این می‌تواند باعث ایجاد لکه های شناور در بینایی شما، جرقه های نور یا از دست دادن شدید بینایی شود.
گلوکوم. رگ‌های خونی جدید می‌توانند در قسمت جلویی چشم (عنبیه) رشد کنند و در جریان طبیعی مایع به خارج چشم اختلال ایجاد کنند و باعث ایجاد فشار در چشم شوند. این فشار می‌تواند به عصبی که تصاویر را از چشم شما به مغز شما (عصب بینایی) می رساند، آسیب برساند.
کوری. رتینوپاتی دیابتی، ادم ماکولا، گلوکوم یا ترکیبی از این شرایط می‌تواند منجر به از دست دادن کامل بینایی شود، به خصوص اگر شرایط به خوبی مدیریت نشود.
جلوگیری
همیشه نمی‌توانید از رتینوپاتی دیابتی پیشگیری کنید. با این حال، معاینه منظم چشم، کنترل خوب قند خون و فشار خون، و مداخله زودهنگام می‌تواند به رفع مشکلات بینایی و جلوگیری از کاهش شدید بینایی کمک کند.
اگر دیابت دارید، با انجام موارد زیر خطر ابتلا به رتینوپاتی دیابتی را کاهش دهید:
دیابت خود را مدیریت کنید. تغذیه سالم و فعالیت بدنی را بخشی از برنامه روزانه خود قرار دهید. سعی کنید هر هفته حداقل 150 دقیقه فعالیت هوازی متوسط مانند پیاده روی داشته باشید. داروهای خوراکی دیابت یا انسولین را طبق دستور پزشک مصرف کنید.
سطح قند خون خود را کنترل کنید. ممکن است لازم باشد سطح قند خون خود را چندین بار در روز بررسی و ثبت کنید. از پزشک خود در مورد آزمایش هموگلوبین گلیکوزیله سوال کنید. آزمایش هموگلوبین گلیکوزیله یا آزمایش هموگلوبین A1C، میانگین سطح قند خون شما را برای دوره دو تا سه ماهه قبل از آزمایش نشان می‌دهد. برای اکثر افراد مبتلا به دیابت، هدف رساندن سطح هموگلوبین A1C به زیر 7٪ است.
فشار خون و کلسترول خود را تحت کنترل نگه دارید. خوردن غذاهای سالم، ورزش منظم و کاهش وزن اضافی می‌تواند کمک کننده باشد. گاهی اوقات به دارو نیز نیاز است.
اگر سیگار می‌کشید یا از انواع دیگر تنباکو استفاده می‌کنید، از پزشک خود بخواهید که به شما در ترک سیگار کمک کند. سیگار خطر ابتلا به عوارض مختلف دیابت از جمله رتینوپاتی دیابتی را افزایش می‌دهد.
به تغییرات بینایی توجه کنید. اگر دید شما به طور ناگهانی تغییر کرد یا تار، لکه دار یا مبهم شد، فوراً با چشم پزشک تماس بگیرید.
به یاد داشته باشید، دیابت لزوماً منجر به کاهش بینایی نمی‌شود. ایفای نقش فعال در مدیریت دیابت می‌تواند تا حد زیادی به پیشگیری از عوارض آن کمک کند.
منبع: Mayoclinic
مطالعه بیشتر: تاول‌های دیابتی _ تست آنلاین دیابت نوع دو
